Η εγκυμοσύνη είναι μια απόλυτα φυσιολογική κατάσταση η οποία, όμως, μπορεί να συνοδεύεται από κάποια ενοχλητικά συμπτώματα εξαιτίας των μεταβολών που επέρχονται στο σώμα της γυναίκας. Η ένταση, η διάρκεια αλλά ακόμα και η ίδια η εμφάνιση τους μπορούν να ποικίλουν σε κάθε γυναίκα.
Προληπτικά Μέτρα και Συστάσεις
Προληπτικά μέτρα
Η λήψη ορισμένων προληπτικών μέτρων από την ίδια τη γυναίκα μπορεί να οδηγήσει στην μερική ή ολική αντιμετώπιση των συμπτωμάτων που εμφανίζονται συχνά στην εγκυμοσύνη αποσκοπώντας στη καλύτερη φυσική της κατάσταση και στην αποφυγή της φαρμακευτικής αγωγής.
Ναυτία
Στις περισσότερες γυναίκες εμφανίζεται έντονη πρωινή ναυτία κατά τους πρώτους 2-3 μήνες της εγκυμοσύνης. Σε ορισμένες περιπτώσεις η έντονη ναυτία μπορεί να εμφανιστεί ήδη από τις 2 πρώτες εβδομάδες, να συνδυάζεται με εμετό και να συνεχίζεται σε όλη τη διάρκεια της ημέρας. Συνήθως υποχωρεί με την έλευση του 2ου τριμήνου .
Προληπτικά μέτρα
- Κατανάλωση μικρών αλλά συχνών γευμάτων (περισσότερα γεύματα αντί των 3 κανονικών). Η πείνα μπορεί να χειροτερέψει την ναυτία.
- Αποφυγή κατανάλωσης υγρών για 1-2 ώρες πριν και μετά τα γεύματα.
- Αποφυγή κατανάλωσης τηγανιτών, λιπαρών και πικάντικων γευμάτων.
- Προτίμηση σε βρασμένα λαχανικά, κοτόπουλο ή κρέας.
- Αν μπορείτε, φάτε κάτι στεγνό όπως μια φρυγανιά ή ένα μπισκότο, ή πιείτε ένα ζεστό τσάι πριν σηκωθείτε από το κρεβάτι.
- Φροντίστε να ξεκουράζεστε αρκετά και να κοιμάστε όσο και όποτε μπορείτε
Απώλεια ή αύξηση της όρεξης και υπερευαισθησία στην όσφρηση
Η ναυτία και η τάση για εμετό, μπορεί ενδεχομένως να συνδυαστεί σε ορισμένες γυναίκες με υπερευαισθησία στην όσφρηση και με απώλεια ή αύξηση της όρεξης.
Προληπτικά μέτρα
- Αποφυγή φαγητών με έντονο άρωμα
- Αποφυγή αρωμάτων και αρωματικών χώρων
- Περιορισμένη κατανάλωση γλυκών
Αυξημένη ευαισθησία μαστών
Η αυξημένη ευαισθησία των μαστών αποτελεί ένα από τα πρώτα συμπτώματα της εγκυμοσύνης. Ο μαστός αρχίζει να διογκώνεται ήδη από την 4η με 6η εβδομάδα, ενώ μια δυσφορία και αίσθηση πόνου παρόμοια με αυτή της περιόδου χαρακτηρίζει όλο το πρώτο τρίμηνο. Η αυξημένη αιμάτωση και οι επερχόμενες αλλαγές που συμβαίνουν στο μαστό οδηγούν στην αύξηση του μεγέθους του ακόμη και έως με 2 με 3 νούμερα, ιδίως αν είναι η πρώτη εγκυμοσύνη. Συχνή είναι η αίσθηση φαγούρας στο μαστό, ενώ σταδιακά εμφανίζονται ραγάδες, διογκωμένες φλέβες και μικρά εξογκώματα στη περιοχή της θηλής, η οποία παράλληλα μεγαλώνει και σκουραίνει.
Προληπτικά μέτρα
- χρήση μαλακών σουτιέν χωρίς μπανέλες και χωρίς ραφές κοντά στη θηλή.
- χρήση ειδικών σουτιέν κατά τη γύμναση.
Αυξημένος μετεωρισμός και δυσκοιλιότητα
Τα υψηλά επίπεδα προγεστερόνης συμβάλλουν στη χαλάρωση του γαστρεντερικού σωλήνα και στην επιβράδυνση της διαδικασίας της πέψης με αποτέλεσμα, ειδικά μετά από μεγάλα γεύματα, να είναι συχνή η εμφάνιση μετεωρισμού και η αυξημένη παραγωγή αερίων. Η ελάττωση των συσπάσεων του εντέρου και η επιβράδυνση της κίνησης των τροφών μέσα σε αυτό οδηγούν σταδιακά στην εμφάνιση δυσκοιλιότητας. Με την εξέλιξη της εγκυμοσύνης, η δυσκοιλιότητα τείνει να χειροτερεύει αφενός λόγω της πίεσης που δέχεται το έντερο από τη συνεχώς αυξανόμενη σε μέγεθος μήτρα και αφετέρου από τη λήψη των συμπληρωμάτων σιδήρου, με άμεση συνέπεια την εμφάνιση αιμορροΐδων. Η σωστή διατροφή και η ήπια τακτική άσκηση συμβάλλουν στην αντιμετώπιση αυτών των συμπτωμάτων.
Προληπτικά μέτρα
- Αποφεύγετε τροφές που αποδεδειγμένα προκαλούν φούσκωμα και αυξημένα αέρια. όπως τα όσπρια, το μπρόκολο, το λάχανο, το κουνουπίδι και κάποια γαλακτοκομικά είδη όπως τα λιπαρά τυριά και τα παγωτά.
- Προτιμάτε τη κατανάλωση προϊόντων πλούσιων σε φυτικές ίνες, όπως φρούτα (πορτοκάλια, μήλα, ακτινίδια, καρότα, μπάμιες, μπανάνες, μαρούλι, ξερά δαμάσκηνα και βερίκοκα, αχλάδια, καστανό ρύζι, φράουλες, ψητή πατάτα με τη φλούδα) και δημητριακά ή ψωμί ολικής άλεσης.
- Προσπαθήστε να πίνετε όσο το δυνατόν περισσότερο νερό καθώς βοηθά στην καλύτερη πέψη, διογκώνει τις φυτικές ίνες και μαλακώνει τη σύσταση των κοπράνων.
- Μειώστε την κατανάλωση τηγανητών, ανθρακούχων ποτών και φρουτοποτών.
- Εντάξτε ασκήσεις ήπιας γυμναστικής στο καθημερινό σας πρόγραμμα (π.χ. μια ώρα περπάτημα), η οποία ενεργοποιεί την κινητικότητα του εντέρου.
- Αποφεύγετε τα συμπληρώματα σιδήρου, εφόσον δεν τα χρειάζεστε απαραίτητα.
Εάν παρόλα αυτά, τα συμπτώματα επιμένουν, κρίνεται αναγκαία η έναρξη ανάλογης φαρμακευτικής αγωγής κατόπιν ιατρικής συμβουλευτικής.
Δυσπεψία
Η δυσπεψία εμφανίζεται συνηθέστερα κατά το τρίτο τρίμηνο της κύησης και οφείλεται τόσο στις ορμονικές μεταβολές όσο και στη πίεση που δέχεται το στομάχι από την αυξημένη σε μέγεθος μήτρα. Εκδηλώνεται με την εμφάνιση έντονου καυστικού πόνου πίσω από το στέρνο λόγω της παλινδρόμησης των γαστρικών υγρών προς τον οισοφάγο.
Προληπτικά μέτρα
- Τρώτε μικρά γεύματα αλλά σε συχνά διαστήματα (αντί των 3 κανονικών).
- Μασάτε καλά τις τροφές
- Αποφεύγετε την κατάκλιση για 1 με 2 ώρες μετά το φαγητό.
Εάν παρόλα αυτά, τα συμπτώματα επιμένουν, κρίνεται αναγκαία η έναρξη ανάλογης φαρμακευτικής αγωγής κατόπιν ιατρικής συμβουλευτικής.
Ανεξήγητη κούραση και υπνηλία
Η αύξηση των επιπέδων της προγεστερόνης και οι αλλαγές στο σώμα και στο βάρος προκαλούν αυξημένη κόπωση και υπνηλία. Η συναισθηματική φόρτιση χωρίς κάποιο ιδιαίτερο λόγο είναι επίσης συχνή και καλό θα ήταν να αποφεύγετε τις άσκοπες συναισθηματικές φορτίσεις.
Προληπτικά μέτρα
- Φροντίστε να κοιμάστε και να ξεκουράζεστε όποτε μπορείτε.
- Μην εξαντλείστε με επίπονες δραστηριότητες.
- Τρώτε ελαφριά και συχνά.
Αίσθηση ζάλης και τάση λιποθυμίας
Επεισόδια ζάλης, αν και μπορούν να εκδηλωθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, είναι συνηθέστερα στο τελευταίο τρίμηνο. Μπορούν να οφείλονται σε διάφορους παράγοντες όπως η ελαττωμένη αρτηριακή πίεση λόγω της αυξημένης κυκλοφορίας, η πίεση της μήτρας σε μεγάλα αιμοφόρα αγγεία κατά την ύπτια θέση με παρεμπόδιση της επιστροφής του αίματος στη καρδιά, τα χαμηλά επίπεδα σακχάρου, η απότομη εναλλαγή σε όρθια στάση μετά τη κατάκλιση ή ακόμα και το ζεστό περιβάλλον.
Προληπτικά μέτρα
- Ξαπλώνετε στο πλάι (στο αριστερό) τοποθετώντας ένα μαξιλάρι κάτω από τα γόνατα ή τους γοφούς. Αν κοιμάστε ανάσκελα, η συνεχώς αυξανόμενη σε μέγεθος και βάρος μήτρα μπορεί να πιέσει μεγάλα αιμοφόρα αγγεία και να προκαλέσει υπόταση.
- Φροντίστε να μην σηκώνεστε απότομα από το κρεβάτι ή την καρέκλα.
- Φροντίστε να πίνετε πολλά υγρά, καθώς η ζάλη μπορεί να είναι ένδειξη αφυδάτωσης.
- Προτιμήστε τα μικρά και συχνά γεύματα, ώστε να διατηρούνται ικανοποιητικά επίπεδα σακχάρου.
- Κρατάτε μια καραμέλα ή ένα φρούτο μαζί σας όταν βγαίνετε εκτός σπιτιού.
Αν τα λιποθυμικά επεισόδια επιμένουν, είναι απαραίτητη η εκτίμηση από καρδιολόγο.
Πονοκεφάλοι
Η εμφάνιση επεισοδίων πονοκεφάλου στην εγκυμοσύνη σχετίζεται με τις υφιστάμενες ορμονικές μεταβολές και συνήθως δεν υποκρύπτουν κάποιο σοβαρό κίνδυνο. Σε περίπτωση, όμως, που αυτοί επιμείνουν, κρίνεται σκόπιμη η νευρολογική εκτίμηση.
Προληπτικά μέτρα
- Πίνετε αρκετά υγρά.
- Φροντίστε να ξεκουράζεστε όσο το δυνατόν περισσότερο καθώς η κόπωση και η αϋπνία επιδεινώνουν τον πονοκέφαλο.
- Αποφεύγετε την υπερβολική έκθεση στον ήλιο.
- Για την αντιμετώπιση των επεισοδίων μπορείτε να χρησιμοποιήσετε παρακεταμόλη με σύνεση.
Αϋπνία
Το ολοένα και αυξανόμενο μέγεθος της κοιλιάς, μπορεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου κυρίως τριμήνου, να προκαλέσει δυσκολία στον ύπνο λόγω αδυναμίας ανεύρεσης μιας ικανοποιητικής στάσης για ύπνο.
Προληπτικά μέτρα
- Πιείτε ένα ποτήρι ζεστό γάλα νωρίτερα. Στο ζεστό γάλα απελευθερώνεται το αμινοοξύ τρυπτοφάνη που προκαλεί υπνηλία
- Κάντε ένα ζεστό, χαλαρωτικό μπάνιο πριν πάτε για ύπνο.
- Αποφεύγετε να ξαπλώνετε αμέσως μετά το φαγητό.
- Εντάξτε την ήπια γυμναστική στη καθημερινότητά σας.
- Χρησιμοποιείτε αναπαυτικό στρώμα με αρκετά μαξιλάρια.
Κνησμός
Ιδιαίτερα κατά τους τελευταίους μήνες, μπορεί να εμφανιστεί αυξημένη αίσθηση κνησμού (φαγούρα) στο σώμα και ιδιαίτερα στην κοιλιά ή κάτω από τους μαστούς. Οφείλεται στις μεταβολές της λειτουργίας του ήπατος, στην αυξημένη ξηρότητα του δέρματος, στην εφίδρωση και στην αύξηση του βάρους. Σε περίπτωση που συνοδεύεται από εξανθήματα ή σπυράκια θα χρειαστεί δερματολογική συμβουλή.
Προληπτικά μέτρα
- Φροντίστε να καταναλώνετε αρκετό νερό, ώστε να διατηρείτε επαρκή την ενυδάτωσή σας.
- Φοράτε βαμβακερά ρούχα και εσώρουχα.
- Μπορείτε να τοποθετήσετε λίγο ταλκ στην ερεθισμένη περιοχή.
Πόνος στη μέση και αστάθεια βάδισης
Η οσφυαλγία κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι ένα συχνό σύμπτωμα που εμφανίζεται στο 60-80% των εγκύων και εκδηλώνεται με πόνο στη μέση ή στη λεκάνη ο οποίος επιδεινώνεται με τη δραστηριότητα και την ορθοστασία. Μπορεί να εμφανιστεί μετά την πρωινή έγερση, κατά τη διάρκεια της καθημερινής δραστηριότητας, έπειτα από κάποια απότομη κίνηση ή χωρίς κάποια ιδιαίτερη αιτία και ενδιαφέρει εν δυνάμει όλες τις γυναίκες ανεξαρτήτου ηλικίας, αριθμού τοκετών και φυλής.
Η αιτιολογία του πόνου είναι πολύπλευρη και περιλαμβάνει τη δυσλειτουργία των μυών, τη μεταβολή του κέντρου βάρους του σώματος, τη χαλάρωση των συνδέσμων και των αρθρώσεων καθώς και την αύξηση του βάρους της εγκύου και του εμβρύου. Ο πόνος στη μέση τείνει, συνήθως, να γίνεται εντονότερος στο τελευταίο τρίμηνο της εγκυμοσύνης ή μετά τον τοκετό. Εμφανίζει άμεση εξάρτηση από την ύπαρξη προηγούμενου ιστορικού (σπονδυλολίσθηση, δισκοκήλη), τον τρόπο και την αλλαγή της στάσης του σώματος στη διάρκεια καθημερινών δραστηριοτήτων αλλά και από την ατομική αντίληψη του πόνου. Μερικές φορές, ο πόνος στη μέση μπορεί να συσχετιστεί με παθήσεις άλλων συστημάτων όπως το ουροποιητικό (κωλικός νεφρού) ή το γαστρεντερικό (κωλικός ήπατος ή εντέρου), οπότε και χρήζει ειδικής διερεύνησης.
Προληπτικά μέτρα
- Προτιμάτε να κάθεστε σε καρέκλες με καλή στήριξη στη μέση, έχοντας τα γόνατα πιο ψηλά από τη λεκάνη.
- Αποφεύγετε τις βαθιές πολυθρόνες και καναπέδες.
- Προσπαθήστε να εξισορροπείτε το κέντρο βάρους σας.
- Αποφεύγετε να σηκώνετε βάρη. Εάν χρειαστεί να σηκώσετε κάποιο, διατηρήστε ευθεία τη μέση κρατώντας τα πόδια ανοιχτά και τα γόνατα λυγισμένα.
- Φροντίστε να κοιμάστε στο πλάι, σε σκληρό στρώμα, τοποθετώντας ένα μαξιλάρι ανάμεσα στα γόνατα και κάτω από τη κοιλιά σας.
- Μοιράστε σωστά το βάρος σε κάθε χέρι όταν μεταφέρετε τσάντες ή αντικείμενα.
- Προτιμάτε τα χαμηλά τακούνια ή καθόλου τακούνια.
- Μπορείτε να τοποθετείτε ζεστά επιθέματα στα επίπονα σημεία.
- Διατηρείστε το σωματικό βάρος σας σε φυσιολογικά επίπεδα
- Διακόψτε το κάπνισμα
- Διατηρείστε το σώμα σας σε καλή φυσική κατάσταση
Κράμπες
Οι μυϊκές κράμπες είναι ακούσιοι και επώδυνοι μυϊκοί σπασμοί λόγω αυξημένης συγκέντρωσης γαλακτικού οξέως στο μυ. Εικάζεται ότι ευθύνονται κυρίως τα χαμηλά επίπεδα μαγνησίου και ασβεστίου και η κατακράτηση υγρών, ενώ δευτερεύοντες παράγοντες που μπορούν να συμβάλλουν στην εμφάνισή τους είναι η υπερβολική ένταση, η κούραση, η ορθοστασία και οι πολύ υψηλές ή χαμηλές θερμοκρασίες. Η συχνότητα εμφάνισης τους είναι μεγαλύτερη στην εγκυμοσύνη και τείνουν να επιδεινώνονται με την εξέλιξή της.
Προληπτικά μέτρα
- Κατανάλωση πολλών υγρών
- Περιορίστε τη κατανάλωση αλατιού
- Εντάξτε την ήπια σωματική άσκηση στη καθημερινότητά σας
- Συμπληρώματα μαγνησίου και ασβεστίου
- Διάταση (τέντωμα) του πονεμένου μυός
- Μασάζ με ζεστό ή χλιαρό νερό για να χαλαρώσουν οι μύες
Κιρσοί
Η αύξηση του μεγέθους της μήτρας οδηγεί μέσω της σταδιακής συμπίεσης των αγγείων της πυέλου στην αύξηση της ποσότητας του αίματος στα αγγεία της λεκάνης και των κάτω άκρων και στη δυσκολότερη επιστροφή του στη καρδιά μέσω του φλεβικού συστήματος. Η εμφάνιση διογκωμένων επιφανειακών αγγείων κάτω από το δέρμα οφείλεται σε αυτή την παρεμπόδιση της κυκλοφορίας και μπορεί να λάβει μέρος στα πόδια (κιρσοί), στη περιοχή του αιδοίου (κιρσοί αιδοίου) ή στον πρωκτό (αιμορροΐδες). Οι κιρσοί και οι αιμορροΐδες αν και συνήθως υποχωρούν μετά το τέλος της εγκυμοσύνης, ενίοτε παραμένουν.
Προληπτικά μέτρα
- Αποφεύγετε την πολύωρη ορθοστασία ή ακινησία.
- Κουνάτε περιοδικά τα πόδια σας για τη διευκόλυνση της κυκλοφορίας του αίματος στις περιπτώσεις επιβεβλημένης ακινησίας.
- Τοποθετήστε τα πόδια ψηλά όσο πιο συχνά μπορείτε κατά τη διάρκεια της ημέρας.
- Χρησιμοποιείστε τις ειδικές κάλτσες υποστήριξης για κιρσούς.
Αυξημένες κολπικές εκκρίσεις
Η κολπική υπερέκκριση είναι ένα συνηθισμένο φαινόμενο στην εγκυμοσύνη. Οι εκκρίσεις είναι συνήθως υπόλευκες, άοσμες, αρκετής ποσότητας και δεν συνοδεύονται από αίσθηση φαγούρας ή ερεθισμό. Η αυξημένη ποσότητα οφείλεται στην μεγαλύτερη απολέπιση του κολπικού βλεννογόνου και δεν αποτελεί ουσιαστική αιτία ανησυχίας. Ωστόσο, αν οι κολπικές εκκρίσεις είναι πολύ αυξημένες, αποκτήσουν κιτρινωπό ή πρασινωπό χρώμα, γίνουν δύσοσμες ή προκαλούν κνησμό και ερεθισμό, συνεπάγεται η ύπαρξη φλεγμονής η οποία χρήζει κατάλληλης αντιμετώπισης.
Προληπτικά μέτρα
- Φροντίστε ιδιαίτερα την υγιεινή της ευαίσθητης περιοχής.
- Προτιμάτε άνετα βαμβακερά εσώρουχα και αποφεύγετε τα συνθετικά.
- Επί ύπαρξης ύποπτων συμπτωμάτων, είναι αναγκαία η καλλιέργεια κολπικού υγρού.
Γενικές συστάσεις
Τόσο στο άμεσο χρονικό διάστημα πριν την επίτευξη της εγκυμοσύνης όσο και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης κρίνεται συνετή και αναγκαία η διακοπή και η αποφυγή ορισμένων καθημερινών πρακτικών με σκοπό την προστασία της υγείας της μητέρας και του εμβρύου.
Κάπνισμα και Αλκοόλ
Το κάπνισμα αποτελεί αίτιο στειρότητας καθώς μπορεί να ευθύνεται για δευτεροπαθή αμηνόρροια, χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων, μείωση της κινητικότητας των σαλπίγγων και πτωχή ποιότητα των ωαρίων. Στην εγκυμοσύνη, μπορεί να ευθύνεται για την ανάπτυξη εξωμητρίου, αυτόματης αποβολής, χαμηλού βάρους γέννησης, ενδομήτριας καθυστέρησης της ανάπτυξης, πρόωρης αποκόλληση πλακούντα και πρόωρο τοκετό. Οι συνέπειες μπορούν όμως να αφορούν και τη μετέπειτα ζωή του νεογνού. Σε παιδιά εγκύων που κάπνιζαν κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, εμφανίζονται με αυξημένη επίπτωση ποικίλες λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος και λευχαιμία. Άλλες καταστάσεις όπως η δυσκολία μάθησης και οι διαταραχές συμπεριφοράς είναι επίσης συχνές. Επιπλέον, οφείλει να τονιστεί ότι τα παιδιά αυτά έχουν περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξουν εξάρτηση στη νικοτίνη. Όλα αυτά καθιστούν επιτακτική την ανάγκη για άμεση διακοπή του καπνίσματος ακόμα και πριν από την εγκυμοσύνη.
Η κατανάλωση αλκοόλ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης ευθύνεται για την εμφάνιση του συνδρόμου του εμβρυικού αλκοολισμού το οποίο περιλαμβάνει την ενδομήτρια και μεταγεννητική καθυστέρηση της ανάπτυξης, ανωμαλίες προσώπου, πνευματική καθυστέρηση και διαταραχές συμπεριφοράς. Επιπλέον, αποτελεί αίτιο αυτόματης αποβολής, εμβρυικού ενδομήτριου θανάτου, χαμηλού βάρους γέννησης και πρόωρου τοκετού. Η κατανάλωση 2 μονάδων αλκοόλ είναι ήδη αρκετή, λαμβάνοντας υπόψη ότι ένα ποτήρι 175ml κρασιού 12% περιεκτικότητας σε αλκοόλ αντιστοιχεί σε 2,1 μονάδες, ενώ ένα ποτήρι μπίρας 5,2% αλκοόλ περιέχει 3 μονάδες αλκοόλ.
Φάρμακα και ναρκωτικά
Η λήψη φαρμάκων κατά την εγκυμοσύνη θα πρέπει, σε γενικές γραμμές είτε να αποφεύγεται είτε να πραγματοποιείται για το μικρότερο χρονικό διάστημα και στη μικρότερη αποτελεσματική δόση έχοντας σταθμίσει το αναμενόμενο όφελος έναντι του σχετικού κινδύνου και πάντοτε κατόπιν σχετικής ιατρικής οδηγίας.
Η λήψη ναρκωτικών και ψυχοτρόπων ουσιών αποφεύγεται παντελώς τόσο στο διάστημα πριν την εγκυμοσύνη όσο και κατά τη διάρκειά της.
Κατανάλωση ωμών προϊόντων κρέατος, ψαριού και μη παστεριωμένων γαλακτοκομικών
Αποφεύγεται η κατανάλωση ωμών ή μερικώς ψημένων προϊόντων λευκού ή κόκκινου κρέατος, αυγών και ψαρικών λόγω πιθανής λοίμωξης από κολοβακτηρίδιο, σαλμονέλα, τοξόπλασμα κ.α.
Αποφεύγεται η κατανάλωση μεγάλων ψαριών (σολωμός, τόνος, ξιφίας και καρχαρίας) πάνω από μία φορά το μήνα λόγω της υψηλής τους περιεκτικότητας σε βαρέα μέταλλα και υδράργυρο.
Αποφεύγεται η κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων που δεν είναι παστεριωμένα (ροκφόρ, καμαμπέρ, κ.α.).
Γάτες και τοξοπλάσμωση
Η μόλυνση από τοξόπλασμα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να ευθύνεται για την εμφάνιση ανωμαλιών διάπλασης του εμβρύου όπως η μικροκεφαλία, η υδροκεφαλία, οι ενδοκρανιακές ασβεστώσεις, ο καταρράκτης, η μικροφθαλμία, η ηπατο-σπληνομεγαλία και η υπολειπόμενη ενδομήτρια ανάπτυξη, ενώ μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε ενδομήτριο θάνατο. Η εμφάνιση πρόωρων συσπάσεων και η προωρότητα αποτελούν περαιτέρω πιθανές επιπλοκές.
Γενικά θα πρέπει να αποφεύγεται η επαφή με αδέσποτα ζώα ή με ζώα που δεν είναι εμβολιασμένα. Τα απορρίμματα των οικόσιτων γατών θα πρέπει να συλλέγονται από άλλα άτομα και όχι από την έγκυο.
Οδοντίατρος
Οι οδοντικές παθήσεις (τερηδόνα, ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα) παρουσιάζουν αυξημένη επίπτωση κατά το διάστημα της εγκυμοσύνης. Η σοβαρή ουλίτιδα και περιοδοντίτιδα, σε εκσεσημασμένες περιπτώσεις, μπορούν να οδηγήσουν σε πρόωρο τοκετό ή στη γέννηση εμβρύων με χαμηλό σωματικό βάρος.
Η πτωχή δίαιτα που δεν συνδυάζεται με λήψη συμπληρωμάτων ασβεστίου μπορεί να οδηγήσει σε σημαντική απορρόφηση ασβεστίου από την οδοντοστοιχία της εγκύου. Υπό φυσιολογικές συνθήκες, κάτι τέτοιο μοιάζει απίθανο, καθώς οι αυξημένες ανάγκες σε ασβέστιο καλύπτονται εξολοκλήρου από την διατροφή.
Η οδοντιατρική επίσκεψη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης επιβάλλεται χωρίς καθυστερήσεις. Απλές οδοντιατρικές πράξεις, όπως τα σφραγίσματα και οι οδοντικοί καθαρισμοί, μπορούν να εκτελεστούν με ασφάλεια χρησιμοποιώντας χαμηλές δόσεις τοπικής αναισθησίας. Επείγουσες πράξεις, όπως οι απονευρώσεις και οι εξαγωγές, οφείλουν να εκτελούνται μόνο όταν κρίνεται απολύτως απαραίτητο. Αισθητικές πράξεις, όπως η οδοντική λεύκανση, είναι προτιμότερο να αναβάλλονται για μετά τον τοκετό ή/και τον απογαλακτισμό. Η τοπική αναισθησία θα πρέπει να χορηγείται στην χαμηλότερη δόση χωρίς τη χορήγηση αγγειοσυσπαστικού. Οι οδοντικές ακτινογραφίες θα πρέπει να εκτελούνται μετά το 1ο τρίμηνο της κύησης και εφόσον κρίνονται απολύτως απαραίτητες .
Βάρος
Το σωστό σωματικό βάρος κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης εξαρτάται από τον Δείκτη Μάζας Σώματος ΒΜΙ πριν την εγκυμοσύνη και την ιδανική πρόσληψη επιπλέον βάρους αναλόγως του αρχικού ΒΜΙ. Σε γενικές γραμμές, σε μια μονήρη εγκυμοσύνη (ένα έμβρυο) είναι αναμενόμενη η λήψη 1,5-2 κιλών στο 1ο τρίμηνο, 5-6 κιλών στο 2ο και 5-6 κιλών στο 3ο τρίμηνο. Ιδανικά, η λήψη επιπλέον βάρους κυμαίνεται στα 11-14 κιλά συνολικά, στόχος όμως, που δύσκολα επιτυγχάνεται από πολλές εγκύους.
Αρτηριακή Πίεση
Η τακτική μέτρηση της αρτηριακής πίεσης αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της εξέτασης της εγκύου. Η υπέρταση δύναται να αποδειχθεί ιδιαίτερα επικίνδυνη τόσο για το έμβρυο όσο και για τη μητέρα και μπορεί είτε να παρουσιαστεί για πρώτη φορά στην εγκυμοσύνη (υπέρταση κυήσεως) είτε να προϋπάρχει. Η υπέρταση στην εγκυμοσύνη ορίζεται όταν η συστολική πίεση είναι πάνω από 140 mmHg ή/και η διαστολική πάνω από 90 mmHg. Υπέρταση και λευκωματουρία >300mg/24ωρο χαρακτηρίζουν την προεκλαμψία.
Η προεκλαμψία μπορεί να εμφανιστεί μετά τις 20 εβδομάδες και συνηθέστερα μετά τις 30 εβδομάδες και μπορεί να προσβάλει την έγκυο, το έμβρυο ή και τους δύο. Στις πιθανές επιπλοκές της εγκύου περιλαμβάνονται καρδιαγγειακά και εγκεφαλικά επεισόδια, οξεία νεφρική ανεπάρκεια, ηπατική αιμορραγία, διάχυτη ενδοαγγειακή πήξη έως και ο θάνατος. Η έγκυος μπορεί να παρουσιάσει έντονους πονοκεφάλους, άλγος δεξιού υποχονδρίου, ανουρία, διαταραχές της συνείδησης και σπασμούς. Στις πιθανές επιπλοκές του εμβρύου συμπεριλαμβάνονται η αποκόλληση του πλακούντα, η καθυστερημένη εμβρυική ανάπτυξη, ο πρόωρος τοκετός και ο ενδομήτριος θάνατος.
Ταξίδια
Θα πρέπει να αποφεύγονται τα επίπονα ταξίδια και κυρίως οι μετακινήσεις με οχήματα σε ανώμαλους δρόμους ή με μηχανές. Συνιστάται να συμβουλευτείτε τον ιατρό σας πριν ταξιδέψετε με αεροπλάνο.
Βαφές μαλλιών και ονυχωπεριποίηση
Η περιποίηση και το βάψιμο των νυχιών επιτρέπονται στην εγκυμοσύνη καθώς τα νύχια είναι νεκροί εξωκυτταρικοί σχηματισμοί που δεν απορροφούν ουσίες.
Οι βαφές των μαλλιών δεν επιτρέπονται λόγω πιθανής απορρόφησης των χημικών που περιέχουν. Επιτρέπονται, όμως, οι ανταύγειες που απομονώνουν τη βαφή από το δέρμα.
L.A.S.E.R. αποτρίχωσης
Αποφεύγονται τα L.A.S.E.R. αποτρίχωσης κοντά στη κοιλιακή χώρα, στο εφήβαιο, στο περίνεο (μπικίνι) και στο στήθος. Στις θεραπείες αποτρίχωσης, αποφεύγεται η χορήγηση αναισθητικών προϊόντων.
Γυμναστική
Η ήπια σωματική άσκηση σε μια ομαλά εξελισσόμενη εγκυμοσύνη επιτρέπεται, πάντοτε μετά από συνεννόηση με τον ιατρό σας.
Λήψη ακτινοβολίας
Αποφεύγεται η άσκοπη και αλόγιστη διενέργεια ακτινογραφιών, μαστογραφιών, αξονικών τομογραφιών ή άλλων διαγνωστικών εξετάσεων που κάνουν χρήση ακτινοβολίας. Η εκούσια έκθεση εγκύων σε ιονίζουσες ακτινοβολίες για λόγους υγείας θα πρέπει να πραγματοποιείται εφόσον είναι ιατρικώς αιτιολογημένη και λαμβάνονται τα απαραίτητα μέτρα προστασίας κατά την εκτέλεσή της.
Σύμφωνα με την Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας ΕΕΑΕ, πριν από την πραγματοποίηση μίας διαγνωστικής ακτινολογικής εξέτασης/θεραπείας σε περίπτωση εγκυμοσύνης θα πρέπει :
- να διερευνηθεί η δυνατότητα εφαρμογής εναλλακτικών διαγνωστικών ή θεραπευτικών τεχνικών με χαμηλότερη ή μηδενική ακτινική επιβάρυνση για το κύημα (π.χ. υπέρηχοι, μαγνητική τομογραφία).
- να διερευνηθεί η πιθανότητα αναβολής της εξέτασης ή της θεραπείας για μετά τον τοκετό, εάν αυτό είναι από ιατρική άποψη αποδεκτό, σταθμίζοντας τον κίνδυνο και το όφελος τόσο για την έγκυο όσο και για το κύημα.
Σε συνέχεια των συστάσεων της ΕΕΑΕ, εφόσον η αναβολή της διαγνωστικής εξέτασης ή της θεραπείας δεν είναι ιατρικά αποδεκτή, θα πρέπει να εκτιμηθεί η αναμενόμενη δόση στο κύημα και να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα για την ελαχιστοποίησή της. Επισημαίνεται ότι, τα μέτρα ελαχιστοποίησης της δόσης δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να περιορίζουν την αποτελεσματικότητα της εξέτασης ή της θεραπείας. Αυτό επιτυγχάνεται ως εξής :
- Στις ακτινολογικές εξετάσεις :
Περιορισμός αριθμού λήψεων, μείωση χρόνου ακτινοσκόπησης, κατάλληλη επιλογή προβολών, κατάλληλη διαμόρφωση του πεδίου ακτινοβολίας, χρήση κατάλληλων πρωτοκόλλων εξέτασης
- Στις εξετάσεις πυρηνικής ιατρικής :
Προσεκτική επιλογή του χορηγούμενου ραδιοφαρμάκου, διαδικασίες επιτάχυνσης της βιολογικής απέκκρισης του ραδιοφαρμάκου, εφαρμογή ειδικών πρωτοκόλλων εξέτασης.
- Στην ακτινοθεραπεία / θεραπεία με ραδιοφάρμακα :
Προσεκτική εκτίμηση της δόσης που θα λάβει το κύημα, ειδικός σχεδιασμός της θεραπείας, ώστε να ελαχιστοποιηθεί η δόση σε αυτό.
Στις ακτινολογικές εξετάσεις κατά τις οποίες η μήτρα βρίσκεται εκτός της κύριας δέσμης της ακτινοβολίας όπως : ακτινογραφία θώρακα, ακτινογραφία αυχένα, ακτινογραφία άκρων, μαστογραφία, ακτινογραφία οδόντων, αξονική τομογραφία κεφαλής και θώρακα η δόση στο κύημα είναι ιδιαίτερα χαμηλή (μικρότερη του 1mSv) και συνεπώς δεν συντρέχουν λόγοι ανησυχίας.
Για εξετάσεις όπου ακτινοβολείται η κοιλιακή χώρα (π.χ. αξονική τομογραφία κοιλίας) πρέπει να αξιολογηθούν τα δεδομένα της ιατρικής έκθεσης (αναλυτικές πληροφορίες σχετικά με την ακτινοβόληση, φάση κύησης, εκτίμηση δόσης στο κύημα) από φυσικό ιατρικής και να γίνουν ενδεχομένως εκτιμήσεις της δόσης και του κινδύνου. Ωστόσο, είναι απίθανο, ακόμα και σε τέτοιες εξετάσεις, οι δόσεις ακτινοβολίας να είναι ιδιαίτερα υψηλές (π.χ. 100 mSv), ώστε να συζητείται η διακοπή της κύησης.
Σύμφωνα με τις σχετικές κατευθυντήριες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Radiation Protection 100), για δόσεις στο κύημα μικρότερες των 100mSv η διακοπή της κύησης πρέπει να αποκλείεται. Επισημαίνεται ότι, σε καμία περίπτωση δεν αναμένονται δόσεις στο κύημα της τάξης των 100mSv κατά τις συνήθεις διαγνωστικές εξετάσεις (ακτινολογικές, αξονικής τομογραφίας ή σπινθηρογραφήματα). Δόσεις στο κύημα μεγαλύτερες των 100mSv ενδέχεται να υπάρξουν στην ακτινοθεραπεία, σε θεραπείες με ραδιοφάρμακα και σε ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις (π.χ. επεμβατικές διαδικασίες και σύνθετες εξετάσεις αξονικής τομογραφίας κοιλιακής χώρας). Σε αυτήν τη περίπτωση, η απόφαση για τη διακοπή της κύησης ανήκει αποκλειστικά στην έγκυο και στο οικογενειακό της περιβάλλον, αφού πρώτα αναλυθούν και συζητηθούν με τους ειδικούς, τα ιατρικά δεδομένα και οι τυχόν επιπτώσεις στο παιδί και συνεκτιμηθούν οι οικογενειακοί, κοινωνικοί, ψυχολογικοί και προσωπικοί παράγοντες. Παρόλα αυτά, επισημαίνεται ότι, σύμφωνα με τις ανωτέρω κατευθυντήριες οδηγίες (Radiation Protection 100) ακόμη και για δόσεις στο κύημα της τάξης των μερικών εκατοντάδων mSv δεν συνιστάται, σε όλες τις περιπτώσεις, διακοπή της κύησης.
Επισημαίνεται ότι η γαλουχία δεν επηρεάζεται από τις ακτινολογικές εξετάσεις.
Όσον αφορά την επαφή με άτομα, στα οποία έχει χορηγηθεί ραδιοφάρμακο και εκπέμπουν ακτινοβολία για κάποιο χρονικό διάστημα (μέρες ή εβδομάδες ή μήνες) ανάλογα με το σπινθηρογράφημα/θεραπεία, το ραδιοφάρμακο και βιολογικούς παράγοντες, η ΕΕΑΕ συνιστά για τη μεγιστοποίηση της ακτινοπροστασίας τους κυήματος, τη παραμονή της εγκύου κοντά σε αυτά τα άτομα για περιορισμένο χρονικό διάστημα (π.χ. μερικά λεπτά) και σε απόσταση όσο το δυνατόν μεγαλύτερη (π.χ. 2 – 3 μέτρα). Σε περίπτωση συγκατοίκησης θα πρέπει να λαμβάνονται κάποια ειδικότερα μέτρα ακτινοπροστασίας για το εν λόγω χρονικό διάστημα (π.χ. χρήση διαφορετικών κρεβατιών, διαφορετικών συσκευών σίτισης, κλπ.). Σε κάθε περίπτωση, η δόση ακτινοβολίας στο κύημα από το χορηγημένο άτομο είναι πολύ μικρή και είναι απίθανο να φτάσει σε επίπεδα, που να απαιτείται περαιτέρω διερεύνηση της έκθεσης ή διακοπή της κύησης.
Η Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) έχει συγκροτήσει Ειδική Συμβουλευτική Επιτροπή, η οποία αντιμετωπίζει περιπτώσεις ακτινοβόλησης εγκύων και προβαίνει σε επιτόπιους ελέγχους και μετρήσεις, υπολογισμούς δόσεων και εκτιμήσεις επικινδυνότητας. Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία, διευκρίνιση ή βοήθεια τα στοιχεία επικοινωνίας είναι : τηλ. 210 6506700, 210 6506714.