Φάρμακα και εθιστικές ουσίες στην εγκυμοσύνη

Η λήψη φαρμάκων κατά την εγκυμοσύνη θα πρέπει, σε γενικές γραμμές είτε να αποφεύγεται είτε να πραγματοποιείται για το μικρότερο χρονικό διάστημα και στη μικρότερη αποτελεσματική δόση έχοντας σταθμίσει το αναμενόμενο όφελος έναντι του σχετικού κινδύνου και πάντοτε κατόπιν σχετικής ιατρικής οδηγίας. Ο κίνδυνος των πιθανών βλαβών στο έμβρυο μπορεί να είναι ελάχιστος για αρκετά από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ευρέως στην εγκυμοσύνη, ενώ  αντιθέτως άλλα φάρμακα χαρακτηρίζονται από αμιγώς τερατογόνο δράση και δεν χορηγούνται. Επιπρόσθετα, ο σχετικός κίνδυνος αρκετών φαρμάκων έχει τεκμηριωθεί μόνο από μελέτες σε πειραματόζωα, οι οποίες δεν μπορούν να πραγματοποιηθούν στον άνθρωπο, έχοντας έτσι άγνωστες επιδράσεις στο αναπτυσσόμενο έμβρυο.

Η χρήση εθιστικών ουσιών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης σχετίζεται με την εμφάνιση επιπλοκών στην γενικότερη υγεία της κυοφορούσας μητέρας και την πρόκληση σωματικών και ψυχολογικών ανωμαλιών-διαταραχών του εμβρύου- νεογνού. Οποιαδήποτε χρήση τους απαγορεύεται αυστηρώς κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού.

Γενικές αρχές επίδρασης των φαρμάκων στη κύηση

Ως τερατογένεση ορίζεται η απόκλιση από τη φυσιολογική σωματική και ψυχολογική διάπλαση του εμβρύου λόγω επίδρασης διαφόρων παραγόντων επί της εμβρυογένεσης. Όσον αφορά τα φάρμακα, η τερατογόνος δράση τους και η πιθανή πρόκληση βλαβών στο έμβρυο εξαρτάται από διάφορους παράγοντες, όπως :

  • Το είδος του φαρμάκου και την κατηγορία κινδύνου που ανήκει (Κατηγορίες φαρμάκων κατά FDA).

Κατά το αμερικάνικο σύστημα FDA, η ταξινόμηση των φαρμάκων γίνεται σε 5 κατηγορίες. Στις δύο πρώτες, Α και Β, κατατάσσονται φάρμακα με ελάχιστο ή μικρό κίνδυνο για το έμβρυο και μπορούν να δοθούν με σχετική ασφάλεια. Στις  επόμενες δύο, C και D, περιλαμβάνονται φάρμακα που θα μπορούσαν πιθανώς  να χορηγηθούν, αντισταθμίζοντας τη σχέση οφέλους και πιθανού κινδύνου, ο οποίος θα μπορούσε να είναι αποδεχτός. Η τελευταία κατηγορία, Χ, περιλαμβάνει αμιγώς τερατογόνα φάρμακα με μη αποδεκτό κίνδυνο, η χρήση των οποίων απαγορεύεται αυστηρώς κατά τη διάρκεια της κύησης.

  • Τη δόση του φαρμάκου που προσέλαβε το έμβρυο, η οποία εξαρτάται από τη συνολική δόση που έλαβε η κυοφορούσα μητέρα.
  • Τον διαφορετικό, σε κάθε περίπτωση, μεταβολισμό της μητέρας και του εμβρύου, ο οποίος τροποποιεί τη συνολική δόση του φαρμάκου που προσλαμβάνει τελικά το έμβρυο.
  • Την ηλικία της κύησης κατά την έκθεση στο φάρμακο.
    Διακρίνονται 3 βασικά στάδια με διαφορετική πιθανότητα και έκταση της τερατογόνου δράσης:

  • Τη συνολική διάρκεια της έκθεσης.
  • Τη συγχορήγηση άλλων φαρμάκων.
    Σε ορισμένες περιπτώσεις, ένα φάρμακο μπορεί να αποδειχθεί τερατογόνο για το έμβρυο μόνο εφόσον χορηγείται συγχρόνως και κάποιο άλλο.

Ενδεικτικός πίνακας φαρμάκων με αμιγώς τερατογόνο δράση στο έμβρυο

Η πλήρης ταξινόμηση όλων των φαρμάκων με τις πιθανές επιδράσεις στο έμβρυο καθώς και οι οδηγίες για τη λήψη ή όχι κατά τη διάρκεια της κύησης και της γαλουχίας εμπεριέχονται στον κατάλογο  “Drugs in Pregnacy and Lactation” των Gerald G Briggs BPharm, Roger K Freeman MD, Sumner J Yaffe MD.

Εθιστικές ουσίες στη κύηση

Η κατάχρηση ψυχοδραστικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένου του αλκοόλ και του καπνού, κατά τη διάρκεια της κύησης υποκρύπτει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία της εγκύου, του εμβρύου και του νεογνού τόσο κατά την προγεννητική, περιγεννητική και μεταγεννητική περίοδο όσο και για τη μετέπειτα ζωή του βρέφους.

Επιπτώσεις που συνδέονται με τη χρήση ψυχοδραστικών ουσιών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης

Σχετικά links